ثبت ساز دوتار ایرانی در یونسکو

ایران در اجلاس جهانی یونسکو تعهد کرد که هنرمندان دوتار ساز، هیچ درخت زنده‌ای را برای ساخت «دوتار» قطع نکنند. به‌گفته «بهروز وجدانی» مدیر پرونده‌ ثبت جهانی، این تعهد به‌دنبال ثبت جهانی مهارت‌های سنتی ساختن و نواختن «دو تار» در بوگوتای کلمبیا اتفاق افتاد. با ثبت جهانی دو تار تعداد پرونده‌های ایران در میراث ناملموس به گفته «محمد حسن طالبیان» معاون میراث فرهنگی کشور به 14 پرونده رسید.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

زهرا کشوری خبرنگار

دوتار دومین ساز ایرانی بعد از «کمانچه» است که در این فهرست جهانی ناملموس قرار می‌گیرد. محمد دُرپور، غلام علی پورعطایی، ابراهیم شریف‌زاده و... نام‌های ماندگاری از دوتار نوازان صاحب سبک خراسان بزرگ و گلستان و مازندران هستند که هیچ کدام ثبت جهانی دوتار را ندیدند. «آی محمد یوسفی» دو تار نواز صاحب سبک شمال خراسان بود هم نزدیک به دو هفته پیش چشم از دنیا بست و دو تارش برای همیشه خاموش شد. به گفته وجدانی او تنها دوتار نواز کشور بود که تارهای سازش ابریشمی بود نه فلزی. «آی محمد یوسفی» دوتار نواز ترکمنی بود که در خراسان زندگی می‌کرد. دو روز بعد از ثبت جهانی دوتار در یونسکو یعنی در زمان نگارش این گزارش هم«رمضان سلمانی(بردری)» تشییع می‌شود تا پاییز 98 آخرین پاییزی باشد که صدای دو تار او به گوش می‌رسد. وجدانی از برگریزان چند دهه در گلستان موسیقی نواحی صحبت می‌کند و می‌گوید:«اگر از چند نفر باقی مانده حمایت نکنیم، آنها هم بزودی پرپر می‌شوند.» به گفته وجدانی باید امکانات لازم در اختیار هنرمندان صاحب سبک دوتار نواز و دو تار ساز گذاشته شود تا بتوانند این هنر و تجربه را به نسل بعدی منتقل کنند و اجازه داده نشود این هنر به طور کامل از بین برود.

ثبت جهانی 5 منطقه اصلی
وقتی خبر ثبت جهانی دوتار ایرانی در رسانه‌ها نواخته شد بسیاری نوشتند که دوتار نوازی خراسان به ثبت جهانی رسیده است اما آن‌طور که وجدانی ترسیم می‌کند قلمرو ثبت جهانی شدن دو تار، 5منطقه اصلی این ساز یعنی خراسان جنوبی، خراسان رضوی، خراسان شمالی، گلستان و مازندران است. البته او می‌گوید: «این پنج منطقه به لحاظ تکنیک‌های نوازندگی به سه دسته تقسیم می‌شود.» او دسته اول را دوتار خراسان جنوبی و رضوی می‌داند که این ساز در آن جغرافیا یک کاسه بزرگ و پرحجم دارد. دوتار خراسان شمالی، کاسه متوسطی دارد. کاسه دوتار به مناطق ترکمن نشین که می‌رسد از خراسان شمالی هم کوچکتر می‌شود. او می‌گوید: «همه مستندات این هنر با عکس و فیلم به یونسکو ارائه شد.» حالا یونسکو به گفته او می‌داند که آموزش دوتار در ایران هم به‌صورت استاد-شاگردی آموزش داده می‌شود هم به‌صورت آموزشگاهی. نام چند استاد دوتار نواز مثل عثمان خوافی، نورمحمد دُرپور، محمدرضا اسحاقی، غلامعلی پورعطایی، حاج قربان سلیمانی، آی محمد یوسفی، رمضان بردری برای نمونه در اسناد ارائه شده به یونسکو آمده است. وجدانی می‌گوید: «ما تعداد واقعی استادان صاحب سبک دوتار نواز را نداریم اما نمی‌توانستیم هم اسم همه آنها را در پرونده به‌خاطر محدودیت جا و زمان بیاوریم.» یکی از شرط‌های یونسکو برای ثبت جهانی دوتار جاری بودن صدای این ساز در زندگی مردم ایران است. وی می‌گوید:«در این پرونده به کاربرد دوتار در مراسم‌هایی چون تولد، عروسی و جشن‌های ملی و مذهبی اشاره شده است.» در این پرونده حتی از نمادهای ساخته شده به شکل دوتار هم نام برده می‌شود. او پرونده مهارت‌های سنتی ساختن و نواختن را تنها پرونده ارائه شده به تازه‌ترین اجلاس جهانی یونسکو می‌داند که با رأی تمام اعضا در فهرست جهانی قرار گرفت.

دوتار و دوتارنوازان در معرض تهدید
وجدانی می‌گوید: «این نوع موسیقی هم مثل تمام عناصر فرهنگی- سنتی در معرض تحریف و تهدید است.» او‌گذار از سنت به مدرنیته را یکی از علل تهدید دوتار نوازی در ایران می‌داند. این هنرمند مشکلات اقتصادی و بیمه‌ای را از مهم‌ترین مشکلات دوتارنوازان و سازندگان دوتار می‌داند. دوتار یکی از مهم‌ترین سازهای زهی- زخمه‌ای فولکلوریک جوامع محلی روستایی و شهری ایران است و به‌شکل یک کاسه از جنس چوب توت و دسته‌ای بلند از جنس چوب زردآلو یا گردو ساخته می‌شود. وجدانی تهیه چوب برای ساختن دوتار و صادرات و واردات آن را یکی از مشکلات این هنر می‌داند و می‌گوید: «در راستای حفظ محیط زیست به یونسکو تعهد داده‌ایم که هنرمندان برای ساخت دو تار از درخت زنده استفاده نمی‌کنند.» به گفته او ساخت دوتار از درخت خشک بسیار سخت اما دوتار مقاومی از آن ساخته می‌شود که براحتی ترک نمی‌خورد. او درخت توت را یک درخت مقدس در منطقه خراسان می‌داند و می‌گوید: «برای همین دوتارسازان این منطقه از درخت زنده برای ساختن این ساز استفاده نمی‌کند.»

منبع: ایران آنلاین

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت ion.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایران آنلاین» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۲۶۰۸۵۳۴۸ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

روستای تاریخی و کویری اصفهک، در راه جهانی شدن

معاون اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان خراسان جنوبی گفت: روستای اصفه کغیک روستای تاریخی در دل کویر در راه جهانی شدن است.

به گزارش خبرنگار ایمنا از خراسان جنوبی، وحید بهفرنژاد با اشاره اقدامات بسیار خوبی که در روستای اصفهک انجام شده است، اظهار کرد: تعیین حریم، نقشه برداری، خواناسازی بافت، مرمت معابر و فضاهای عمومی، ایجاد اقامتگاه‌های بوم‌گردی و مرمت حمام قدیمی روستا که با مشارکت اهالی انجام شد و به عنوان حمام سنتی، مورد استقبال گردشگران قرار گرفته است، از جمله این اقدامات است.

وی افزود: راه‌اندازی پژوهشگاه خشت و گل در مدرسه قدیمی روستا که میزبان دانشجویان زیادی از سراسر کشور است و کارگاه‌های خشت‌زنی و معرفی انواع طاق‌ها، قوس‌ها و سایر ارکان و اجزا معماری ایرانی، راه‌اندازی هفت اقامتگاه‌های بوم‌گردی و مراکز پذیرایی در بافت روستا از دیگر اقدامات ارزشمند جامعه محلی روستا است.

معاون اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان خراسان جنوبی ادامه داد: آسمان تاریک و پرستاره، فعالیت‌ها و ظرفیت‌های نجومی اصفهک که باعث برگزاری کارگاه‌های نجوم و ستاره‌شناسی در این منطقه زیبا شده از جمله جاذبه‌های این روستاست.

وی افزود: اصفهک یکی از ژئو سایت‌های ژئو پارک جهانی طبس است و زیرساخت برق و آب بافت اصفهک در قسمت‌های مرمت شده، ایجاد و شبکه برق به‌صورت زمینی و مخفی اجرا شده است.

معاون میراث فرهنگی خراسان جنوبی گفت: روشنایی معابر با چراغ‌های قدیمی بوده و بافت روستا فاقد آلودگی نوری است و در اقامتگاه‌های بوم‌گردی آن تولید زباله‌های ناشی از ظروف یک‌بار مصرف وجود ندارد و کاملاً سالم و بهداشتی هستند.

وی گفت: برگزاری جشن سده، شب چله، نوروز و عزاداری‌های ماه محرم از سنت‌ها و آئین‌هایی است که با شور خاصی در اصفهک برگزار می‌شود، آداب و رسوم، بازی‌های بومی و محلی، امامزاده زرگ، شب‌گردی در کویر، مشارکت اهالی و خصوصاً جوانان در مرمت و بازسازی روستا، مشارکت و همراهی زنان در تولید صنایع‌دستی و تولیدات و محصولات کشاورزی از مهمترین ظرفیت‌ها روستای اصفهک هستند.

احیای زنجیره ارزش صنایع دستی و سوغات روستای تاریخی اصفهک

حسنعلی فولادی، معاون صنایع دستی و هنرهای سنتی خراسان جنوبی هم در این رابطه گفت: در روستای تاریخی اصفهک از توابع شهرستان طبس بیش‌از ۲۰ هنرمند صنایع دستی در ۱۵ کارگاه به‌صورت فردی و تجمیعی در بافت تاریخی روستا به‌کار تولید صنایع دستی مشغول هستند.

وی گفت: این هنرمندان در رشته‌های حوله‌بافی، پخل‌بافی و حصیربافی فعالیت دارند و محصولات تولیدی آن‌ها به جهت بسته‌بندی و عرضه هرچه بهتر سوغات منطقه کاربرد دارد.

فولادی افزود: از تولیدات حصیربافی و پخل بافی برای بسته‌بندی محصولات کشاورزی شامل خرما و سبزیجات تازه محلی بهره برده می‌شود و از پارچه‌های تولیدی نیز برای تهیه بسته نگه‌داری سبزیجات خشک محلی استفاده می‌شود.

وی افزود: نقش زنان در جامعه محلی و زنجیره‌ای مشارکت این تولیدات بسیار مؤثر بود و با ثبت این روستا در فهرست میراث تاریخی کشور و احیای بافت تاریخی آن زمینه ورود گردشگران زیادی برای بازدید از آن و خرید محصولات تولیدی فراهم شده است تا جایی‌که درحال‌حاضر دو برند ثبت‌شده برای عرضه محصولات کشاورزی در این روستا فعال شده‌اند.

کد خبر 751135